بیماری شانکر باکتریایی یک بیماری گیاهی است که عمدتا درختان میوه هستهدار مانند گیلاس، آلو، هلو و زردآلو را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری توسط باکتریهای مختلفی از جمله گونههای Pseudomonas syringae ایجاد میشود که از طریق زخمها یا منافذ طبیعی وارد گیاه شده و در داخل بافتهای گیاهی تکثیر میشوند. این باکتریها در داخل بافتهای گیاهی تولید سموم و آنزیمهایی میکنند که باعث تخریب سلولهای گیاهی و ایجاد زخم میشوند. شرایط آب و هوایی مرطوب و گرم به رشد و گسترش این باکتریها کمک میکند. تشخیص زودهنگام شانکر باکتریایی و اقدامات کنترلی مناسب میتواند از گسترش بیماری و خسارات ناشی از آن جلوگیری کند. ما در این مقاله به بررسی علایم وجود بیماری شانکر باکتریایی و روش های مبارزه و درمان آن می پردازیم. با ما همراه باشید.
اولین مرحله برای ایجاد بیماری شانکر باکتریایی، ورود باکتری به گیاه است. باکتریها معمولا از طریق زخمهایی که بر روی تنه، شاخهها یا ریشههای درخت ایجاد شدهاند، وارد گیاه میشوند. این زخمها ممکن است در اثر هرس، آسیب حشرات، شکستگی شاخهها و یا سایر عوامل ایجاد شوند. در برخی موارد، باکتریها میتوانند از طریق روزنههای طبیعی گیاه مانند روزنههای برگ یا عدسکها وارد شوند. پس از ورود به گیاه، باکتریها در فضای بین سلولی بافتهای گیاهی شروع به تکثیر میکنند. این فضاها حاوی آب و مواد غذایی هستند که برای رشد باکتریها مناسب است. در مرحله بعد، باکتریها آنزیمهایی تولید میکنند که دیواره سلولی گیاه را تجزیه کرده و به آنها اجازه میدهد تا به سلولهای گیاهی نفوذ کنند. برخی از گونههای باکتریهای عامل شانکر، سمومی تولید میکنند که به سلولهای گیاهی آسیب رسانده و باعث مرگ آنها میشوند.
با افزایش جمعیت باکتریها، سلولهای گیاهی در اطراف محل آلودگی از بین رفته و یک ناحیه نکروزه (مرده) ایجاد میشود. گیاه در پاسخ به عفونت، مادهای چسبناک و شفاف به نام صمغ ترشح میکند که در اطراف زخم قابل مشاهده است. شانکر ایجاد شده به تدریج بزرگتر شده و ممکن است به دور تا دور شاخهها یا تنه درخت گسترش یابد.
هنگامی که یک گیاه به بیماری شانکر باکتریایی مبتلا میشود، علائم مختلفی را از خود نشان میدهد که تشخیص این بیماری را ممکن میسازد. برخی از
زخمهای روی تنه و شاخهها: این زخمها معمولا فرو رفته و دارای حاشیههای تیره هستند. با پیشرفت بیماری، زخمها بزرگتر شده و ممکن است به دور تا دور شاخهها گسترش یابند.
ترشح صمغ: از زخمهای ایجاد شده روی تنه و شاخهها، مادهای چسبناک و شفاف به نام صمغ ترشح میشود.
خشک شدن شاخهها و برگها: در اثر گسترش عفونت، شاخهها و برگها خشک شده و میریزند.
زرد شدن برگها: برگهای آلوده قبل از خشک شدن ممکن است زرد شوند.
شکوفه نکردن یا ریزش زودهنگام شکوفهها: در برخی موارد، درختان آلوده شکوفه نمیکنند یا شکوفههای آنها زودتر از موعد میریزند.
تغییر رنگ چوب زیر پوست: اگر پوست درخت را در محل زخمها جدا کنیم، چوب زیرین معمولاً تغییر رنگ داده و تیره شده است.
علائم بیماری شانکر باکتریایی ممکن است در گونههای مختلف گیاهی کمی متفاوت باشد. برای تشخیص دقیق بیماری، توصیه میشود با یک متخصص گیاهپزشکی مشورت کنید.
بیماری شانکر باکتریایی معمولا درختان میوه هستهدار را بیشتر تحت تاثیر قرار میدهد. درختانی که بیشتر به شانکر باکتریایی مبتلا میشوند عبارتند از:
هلو: یکی از حساسترین درختان به شانکر باکتریایی است.
آلو: انواع مختلف آلو نیز به این بیماری حساس هستند.
گیلاس: خصوصا گیلاس شیرین مستعد ابتلا به این بیماری است.
زردآلو: زردآلو نیز از جمله درختانی است که ممکن است به شانکر باکتریایی مبتلا شود.
علاوه بر درختان میوه هستهدار، سایر گیاهان و میوه ها، نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند، اما حساسیت آنها به اندازه درختان میوه هستهدار نیست.
بیماری شانکر باکتریایی از طریق عوامل مختلفی میتواند از درختی به درخت دیگر یا از گیاهی به گیاه دیگر منتقل شود. شناخت این عوامل به ما کمک میکند تا بتوانیم از شیوع این بیماری جلوگیری کرده و خسارات ناشی از آن را کاهش دهیم. مهمترین راههای انتقال شانکر باکتریایی عبارتند از:
ابزار و تجهیزات آلوده: استفاده از ابزار هرس آلوده بدون ضدعفونی کردن بین هر برش، یکی از مهمترین راههای انتقال بیماری است.
آب و باد: باران میتواند باکتریهای موجود در زخمها را شسته و به قسمتهای سالم گیاه یا درختان مجاور منتقل کند. همچنین باد میتواند ذرات حاوی باکتری را در هوا پخش کرده و باعث انتقال بیماری به مسافتهای طولانی شود.
حشرات: حشراتی مانند شتهها و زنجرکها با تغذیه از شیره گیاه میتوانند باکتریهای عامل بیماری را منتقل کنند. سایر حشرات نیز میتوانند با ایجاد زخم روی گیاه، راه را برای ورود باکتریها به داخل بافتهای گیاهی باز کنند.
بذر و نهال آلوده: اگر بذر از گیاه آلوده برداشت شود، ممکن است حاوی باکتری باشد و پس از کاشت، بیماری به گیاهان جدید منتقل شود.